AMFANIN AYA DA DABINO GA LAFIYAR DAN ADAM

Dogon sharhi akan Amfanin Aya Da Dabino

Dabino da kwakwa da kuma aya 'ya'yan itace ne da ke da matukar farin jini tsakanin mutane musamman ma'aurata.

Galibi dai mutane kan yi amfani da dabino da kwakwa da kuma aya a matsayin wani abin kwadayi ko kuma kwalama, ba tare da sanin amfanin da suke yi a jiki ba.

Amma a shekarun baya-bayan nan labari ya sauya game da ire-iren wadannan abubuwa da a baya ake ganin cimakar marasa karfi ce ko kuma mazauna karkara, saboda dimbin binciken da masana a fadin duniya ke yi game da 'yayan itatuwa, sauyoyi da ganyaye da sauran tsirrai.

Masana da dama sun gano amfanin da suke da su ga jikin bil'adama, a wasu lokutan ma har da hanyoyin da mutum zai iya sarrafa su a cikin gida su kuma yi masa amfanin.

Ko wanne daga cikinsu akwai irin amfanin da yake da shi na musamman, ballanta idan aka hade su wuri guda aka sarrafa zuwa abin sha ko abinci.

Dabino

Dabino wasu 'ya'yan bishiya ne masu tsohon tarihi da kuma galibi a kasashen duniya musaman Afirka da kasashen Larabawa ake dauka a matsayin abinci.

Dabino na da danko da kuma zaki, kana yana kunshe da sinadaran gina jikin dan Adam, kamar yadda Brianna Elliot, wata kwararriya a fannin abinci mai gina jiki ta wallafa a wata mujallar kiwon lafiya Healthline.

"Dabino na kunshe da sinadarai masu yaki da kwayoyin cuta ''antioxidants'' da dama, da kan taimaka wajen dakushe kaifin cututtuka masu tsananani kamar kansa da ciwon zuciya da ciwon suga da kuma cutar mantuwa," in ji Brianna.

Mutane na daukar dabino a matsayin dan itace mai daraja da kuma tun kafin binciken kimiyya mutane da dama suka amince da shi a matsayin abin da ke warkar da wasu cututtuka musamman idan ana yawan cin sa da safe kafin a yi karin kumallo.

Haka kuma Musulman duniya kan fara cin dabino kafin su yi buda-baki lokacin azumin watan Ramadan, saboda koyi da Annabi Muhammadu (S.A.W).

Mutane sukan ji sun gamsu da dabino ne saboda zakinsa da kuma sinadaran gina jikin da yake kunshe da su, kuma sukan ci danye ko kuma busasshe.

A shekarun baya bayan nan dai binciken kimiyya ya kara fito da amfanin dabino a idon duniya, inda ya samu gagarumar karbuwar da a kusan ko wane gida ba ka rasa dabino a cikin jerin 'yayan itatuwan da aka saya.

Akan kuma sarrafa shi a rika sayarwa a manyan kantunan a kasashe daban-daban na duniya.

Wata malama mai bincike kan kayayyakin abinci masu gina jiki a Najeriya, Bahijja Lawal, ta bayyana cewa idan mutum ya ci dabino guda goma da safe kafin ya yi karin kumallo, zai kara masa lafiya ta hanyar gina garkuwar jikinsa, tare da kare shi daga kamuwa da cututtuka.

"Dabino lafiyayyen dan itace ne mai albarka a jikin dan adam, don haka mai yawan cin shi ba zai yi saurin kamuwa da cututtuka ba," in ji ta.

Amfanin Dabino

Masana da dama a fadin duniya sun yi bincike wanda yan nuna irin sinadarai masu gina jiki da ke kunshe a cikin dabino.

Bincike ya nuna cewa dabino ya kunshi sinadaran protein da calcium, da minerals da fat, da lime, da phosphorous, da chlorine, manganese, da sauransu, wadanda duka suna da muhimmiyar rawar da suke takawa wajen lafiyar jikin dan adam.

A bayanan da ta wallafa a mujallar kiwon lafiya ta Healthline, Brianna Elliot ta ce dabino ya bambanta da sauran 'yayan itatuwa wajen nagarta da kuma irin abubuwan da ya kunsa, bayan da ta kimanta zakin da yake da shi kan ma'aunin da ya kai ga da zarar mutum ya ci, yakan narke cikin jini nan take sabanin sauran 'yayan itatuwa da sai sun bi matakai daban-daban na yanayin yadda jikin dan adam ke sarrafa abincin kafin ya yi masa aiki.

"Kan haka ne mutane ke amfani da dabino wajen kashe yunwa saboda yana gina jiki tare da kosarwa na tsawon lokaci - da wannan ne za mu gane cewa dabino ya kunshi manya-manyan sinadarai na abinci, wadanda za su gina jiki da jijiya, in ji ta.

Masana kimiyya na cewa dabino na amfanar da kananan yara da matasa da 'yan wasa da ma'aikata, da ramammu, da kuma mata masu ciki.

Dabino yakan taimaka wa masu matsalolin ido gaba daya, kamar dai yadda yake taimakawa wajen kara gani, da kara karfin kunne, haka na kuma yakan sa wa mutum natsuwa tare da yi masa maganin saurin fushi ko yawan fada da mutane.

Shi ya sa ake son mutum ya nike shi ya hada da madara ya sha da safe.

A matsayinta na kwararriya a fannin abinci mai gina jiki da kuma gyaran jiki, malama Bahijja ta bayyana cewa dabino kan tausasa jijiyoyi masu dauke da jini, ya gyara uwar hanji, sannan ya yi mata maganin radadi da rauni.

"Yana kuma taimakawa kwakwalwa sosai ba kadan ba, kamar dai yadda yakan taimakawa maza wajen ba su kuzarin shimfida," in ji Bahijja.

Kwararru da dama sun ce dabino yana taimaka wa masu azumi da kuma tsofaffi, yakan kuma taimaka wajen nike abincin da aka ci ba tare da bata lokaci ba, ya kuma sakar wa mutum mara ya rika yin fitsari sosai don fitar da cututtuka, ya tsarkake masa hanta, ya wanke masa koda, nikakkensa kuwa ya kan yi maganin tari, da majina.

Aya

Aya wata 'yar itace ce da ke girma a bangaren arewacin duniya inda ake samun yanayi mabambanta. Amma a zamanin yau ta samu shuhara a kasashen Turai.

Aya dai kamar yadda muka sani a kasar Hausa, ana kiranta da 'tigernut' a harshen Turanci, Yarabawa na kiranta da suna Ofio, a yayin da su kuma kabilar Igbo suke kiranta da suna imumu ko aki.

Ba kamar yadda aka dauki aya a matsayin abin kwalama ba musamman ga kananan yara da har aka sarrrafa ta zuwa wani nau'in da ake kira dakuwa wanda ya fadada yanzu har kununta ake yi, a shekarun baya-bayan nan binciken kimiyya mai zurfi da ake gudanarwa kan cimaka yan una yadda aya ke da matukar muhimmmaci a rayuwar dan adama, kuma duka ya danganta da yadda aka sarrafa ta ko kuma yanayin yadda ake ci tsurarta.

Ana kuma samun aya a sassa daban-daban a kasashen duniya ciki har da Najeriya.

Aya na da dandano mai gardi kamar na kwakwa, amma sai dai ta fi kwakwa gardi kadan.

Sai dai kuma har zuwa yanzu akwai mutane da dama da ba su san amfanin shan kunun aya ba, inda wasu sun dauka abin sha ne kawai maganin yunwa ko kayan marmari, wasu kuma kayan zaki suka dauke shi.

Amfanin aya ga lafiyar jiki

Aya kamar yadda kwararru suka bayyana, tana kunshe da muhimman sinadirai masu gina jiki, da inganta lafiyar jinin jiki da tsokar gangar jikin dan'adam, da ke yi wa jikin dan adam garkuwa daga kamuwa da kwayoyin cuta.

Kana takan magance masu maganin wasu illoli da matsalolin da ke damun maza da mata da makamantan su.

Kadan daga cikin sinadira masu gina jikin da Aya ta kunsa sun hada da: phosphorus, vitamin E, Fat, protein, dietary fibre, potassium, zinc, sodium, calcium, magnesium, copper, vitamin C, da carbohydrates.

Ga wasu daga cikin amfanin sinadaran da aya ta kunsa:

- Tana dauke da sinadaran magnesium da calcium da kuma iron.

-Tana samarwa da jiki sinadarin protein da kuma lafiyayen kitse.

-Tana kunshe da sinadarin vitamin B wanda ya ke amfanar da fata da gashi da kuma farata.

- Don samarwa da jiki sinadaran vitamin da minerals, ya na da kyau a rika cin gram 70 zuwa 50 na Aya a kullum.

-Aya tana da amfani saboda tana kara karfin garkuwar jiki sinadarin carbohydrates.

-Ta yawan amfani da ita, za ka gano cewa kusan ba ka rashin lafiya kuma za ka ji dadi sosai.

-Aya na inganta yanayin da mutum ke ciki, tana tsawaita kuruciya, tana karfafa yanayin gudanar jini sannan tana kara kuzari na zahiri da na boye.

-Haka kuma aya tana da amfani ga sha'anin da ya shafi ciki da hanji, tana dauke da sinadarin da ke hana cushewar ciki da kuma kumburi.

-Aya na taimakawa wajen rage sinadarin kwalestaral (maikon cikin jini) mara kyau a cikin jini.